Minh họa về thị sai.
Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao một vật thể có thể thay đổi vị trí khi chúng ta biểu diễn quan sát từ các góc độ khác nhau không? Đó là do hiện tượng gọi là thị sai. Hãy cùng khám phá sự thay đổi đầy thú vị này trong không gian và áp dụng nó vào các lĩnh vực như thiên văn học, nhiếp ảnh và quân sự.
Thị sai là gì?
Thị sai là góc giữa hai đường thẳng đi qua hai điểm trong không gian đến vật thể được quan sát. Nó có thể được hiểu là sự thay đổi vị trí biểu kiến của một điểm trên một nền quan sát, khi nó được quan sát từ hai vị trí khác nhau. Khi vật thể càng xa vị trí quan sát, thị sai càng nhỏ.
Ví dụ đơn giản về thị sai là việc quan sát một vật thể đặt gần mắt người và được quan sát lần lượt bằng mắt trái hoặc mắt phải. Khi đó, hình ảnh của vật thể sẽ chuyển dời biểu kiến so với nền quan sát. Vật thể đặt càng gần mắt, chuyển dịch biểu kiến càng lớn.
Thị sai trong thiên văn học
Thị sai P, vị trí quan sát a, b; vị trí biểu kiến A, B của thiên thể o trên thiên cầu.
Trong thiên văn học, thị sai là góc giữa hai hướng đi qua hai vị trí khác nhau đến thiên thể được quan sát. Nó được sử dụng để tính toán khoảng cách của các vật thể trong vũ trụ và trên bề mặt Trái Đất.
Hiện tượng thị sai trong thiên văn học xuất hiện do sự thay đổi vị trí biểu kiến của vật thể trên thiên cầu, gây ra bởi sự thay đổi điểm gốc của hệ tọa độ gắn với người quan sát. Vị trí tức thời của một thiên thể là hình chiếu của thiên thể đó trên thiên cầu, theo tia chiếu đi qua vị trí người quan sát. Việc thay đổi vị trí quan sát do chuyển động của Trái Đất quanh trục của mình, chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời và chuyển động của Hệ Mặt Trời trong không gian. Tất cả những chuyển động tự nhiên này tạo ra khoảng cách giữa hai vị trí quan sát, khi khoảng cách này càng lớn, thị sai càng lớn, ứng với khả năng xác định khoảng cách của thiên thể càng cao.
Thị sai trong nhiếp ảnh
Trong lĩnh vực của nhiếp ảnh, thị sai là góc giữa trục ống ngắm và trục của ống kính của máy ảnh. Hiện tượng này gây khó khăn cho nhiếp ảnh gia khi chụp ảnh có cả chi tiết gần và xa, vì một phần ảnh trong ống ngắm không trùng hợp với khung cảnh trong ống kính. Tuy nhiên, hiện tượng này không xảy ra ở các máy ảnh phản chiếu, vì ảnh trong ống ngắm được tạo ra trực tiếp từ ống kính mà không bị thị sai.
Thị sai trong bộ phận ngắm mục tiêu
Ảnh hưởng xấu của thị sai cũng được biểu hiện trong các bộ phận ngắm mục tiêu, như phần ngắm của súng. Các bộ phận này được trang bị thêm bộ phận điều chỉnh thị sai, để chủ ý thay đổi hướng của trục thước ngắm, sao cho trục này cắt phải đường đi của viên đạn tại vị trí mục tiêu.
Thị sai là một hiện tượng thú vị và có ứng dụng rộng trong nhiều lĩnh vực. Từ viễn thám không gian, nhiếp ảnh đến quân sự, chúng ta có thể thấy sự phức tạp và đa dạng của thị sai trên hành tinh chúng ta.
