Động cơ ô tô là tập hợp của nhiều chi tiết khác nhau, mỗi chi tiết đảm nhận một nhiệm vụ riêng biệt để đảm bảo hoạt động hiệu quả của động cơ. Trong số đó, hệ thống bôi trơn là một phần vô cùng quan trọng, giúp động cơ hoạt động mượt mà và an toàn hơn.
Nhiệm vụ của hệ thống bôi trơn
Hệ thống bôi trơn có nhiệm vụ đưa dầu đến các mặt ma sát trong động cơ, đồng thời lọc sạch những tạp chất có trong dầu nhớt khi dầu nhớt tẩy rửa các mặt ma sát này và làm mát dầu nhớt để đảm bảo tính năng hóa lý của nó. Cụ thể, hệ thống bôi trơn có các nhiệm vụ sau:
- Làm giảm ma sát khi các chi tiết máy vận hành.
- Làm mát các chi tiết máy khi vận hành.
- Làm sạch các chi tiết máy.
- Làm kín các khe hở dầu đi qua (làm kín khe hở giữa pit-tông và xi lanh).
- Bảo đảm máy móc không bị han gỉ.
Các bộ phận chính của hệ thống bôi trơn
1. Lọc dầu
Công dụng: đảm bảo dầu nhớt bôi trơn luôn sạch để trục ít bị mài mòn do tạp chất. Một số tạp chất có thể làm bẩn dầu nhớt như: mảnh kim loại do các mặt ma sát mài mòn, các chất tạp lẫn trong không khí nạp như cát bụi và các chất khác, mùi than do nhiên liệu hoặc dầu nhớt cháy bám trên xi lanh.
2. Bơm dầu
Công dụng: cung cấp liên tục dầu nhớt có áp suất cao đến các mặt ma sát để bôi trơn, làm mát và tẩy rửa mặt ma sát.
3. Thông gió hộp trục khuyên
Công dụng: trong quá trình làm việc của động cơ khiếm khuyên thường rơi từ buồng cháy xuống hộp trục khuyên. Điều đó làm cho dầu nhớt dễ bị ô nhiễm và phân huỷ do các tạp chất cháy. Ngoài ra, do có hiện tượng rò rỉ khí, nhiệt độ bên trong hộp trục khuyên cũng tăng lên gây hại đến tính năng hóa lý của dầu nhớt. Để tránh những tác hại trên, các động cơ hiện nay đều giải quyết tốt vấn đề thông gió hộp trục khuyên.
Một số phương pháp thông gió hộp trục khuyên:
- Thông gió từ hở: là kiểu thông gió tự nhiên, nhờ có pit-tông chuyển động hoặc xe ô tô chuyển động nên khí trong hộp trục khuyên tự thoát ra ngoài trời qua ống thông gió.
- Thông gió kín: là kiểu thông gió cưỡng bức, lợi dụng động chân không trong quá trình nạp để khí trong hộp trục khuyên lưu động vào đường nạp của động cơ.
4. Két làm mát dầu
Công dụng: đảm bảo nhiệt độ làm việc của dầu nhớt ổn định, giữ cho độ nhớt của dầu không đổi, đảm bảo khả năng bôi trơn. Có thể làm mát theo hai cách: dùng nước làm mát hoặc dùng không khí để làm mát.
Cấu tạo và nguyên lý làm việc của hệ thống bôi trơn
Trong hệ thống bôi trơn, toàn bộ dầu nhớt được chứa trong các te của động cơ. Bơm dầu được dẫn động từ trục khuỷu hoặc trục cam. Phảo hút dầu có lưới chắn để lọc sơ các tạp chất có kích thước lớn và có khớp nối nên luôn luôn nổi trên mặt thoáng để hút dầu, ngay cả khi động cơ bị nghiêng.
Khi động cơ hoạt động, dầu từ các te được bơm hút qua phảo lọc dầu, qua ống dẫn đến bầu lọc thô trước khi vào ống dẫn dầu chính. Từ ống dẫn dầu chính, dầu sẽ đi qua các ống dẫn dầu nhánh đi bôi trơn cho trục cam, trục đòn mở và bạc trục chính rồi qua lỗ và rãnh ở trong trục khuỷu để bôi trơn bạc đầu to và các bạc trục còn lại của trục khuỷu. Mặt khác, dầu cũng từ các lỗ dẫn dầu nhỏ theo rãnh dọc ở thanh truyền lên bôi trơn chốt pit-tông. Ở đầu to thanh truyền, một số động cơ có lỗ phun dầu đặt nghiêng một góc 40 - 45 độ so với đường tâm của thanh truyền. Khi lỗ phun dầu này trùng hoặc kết nối với lỗ dầu ở cổ biên, thì dầu sẽ được phun hay rót lên để bôi trơn xi lanh, trục cam và con đòi. Sau khi bôi trơn tất cả các bề mặt làm việc của chi tiết, dầu lại chảy về các te, nghĩa là khi động cơ hoạt động, dầu sẽ tuần hoàn liên tục trong hệ thống bôi trơn. Một phần dầu nhớt khoảng 10 - 15% lưu thông qua bầu lọc tinh. Tại đây, các tạp chất nhỏ được giữ lại và dầu được lọc sạch trước khi quay trở lại các te.
Chú ý khi sử dụng hệ thống bôi trơn
Đối với động cơ diesel của Weichai, khuyến nghị lựa chọn dầu máy chuyên dùng CI-4 hoặc CJ-4. Trước khi khởi động động cơ, cần kiểm tra mức dầu máy trong các te. Không được kiểm tra mức dầu máy trong khi động cơ đang hoạt động. Không được phép sử dụng lẫn lộn dầu máy chuyên dụng cho động cơ Weichai với dầu máy của các nhà máy khác.
Tổng kết
Hệ thống bôi trơn là một phần không thể thiếu của động cơ ô tô, giúp đảm bảo hoạt động mượt mà và bền bỉ của động cơ. Bằng cách đưa dầu đến các mặt ma sát, làm mát và loại bỏ tạp chất trong dầu nhớt, hệ thống bôi trơn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tính năng hoạt động của động cơ ô tô.