Bạn từng nghe qua “chất chỉ điểm ung thư” chưa? Khi kết quả xét nghiệm định kỳ của bạn cho thấy chỉ số này cao hơn bình thường, bạn có lo lắng liệu có phải bạn đang có khối u ác tính hay không? Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về chất chỉ điểm ung thư để hiểu rõ hơn về chỉ số này.
1. Chất chỉ điểm ung thư là gì?
Chất chỉ điểm ung thư là những chất được khối u tiết ra, bao gồm cả khối u ác tính và lành tính. Ngoài ra, một số chất còn do các tế bào lành của cơ thể tiết ra để phản ứng lại tác động của khối u. Chúng ta có thể phát hiện chất chỉ điểm ung thư thông qua xét nghiệm máu, nước tiểu hoặc phân. Đây là những phương pháp phổ biến và gần gũi nhất. Tuy nhiên, một số chất chỉ điểm ung thư cần được xác định trực tiếp từ dịch tiết hoặc một mảnh của khối u.
2. Chất chỉ điểm ung thư có ý nghĩa tầm soát và phát hiện khối u không?
Nhiều người đặt câu hỏi liệu chất chỉ điểm ung thư có thực sự có ý nghĩa trong việc tầm soát và phát hiện khối u hay không. Mặc dù hầu hết các chất chỉ điểm khối u được tiết ra từ các tế bào ác tính, nhưng chỉ số này không đủ để chẩn đoán.
Rất nhiều gói khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc ung thư sớm bao gồm xét nghiệm chất chỉ điểm khối u. Tuy nhiên, việc chỉ số này cao hơn bình thường không có nghĩa là bạn bị ung thư. Chất chỉ điểm khối u thường liên quan đến nhiều bệnh lý ung thư. Bên cạnh đó, chỉ số này có thể tăng cao khi bạn có khối u lành tính. Vì vậy, không cần quá lo lắng hay sợ hãi khi kết quả xét nghiệm không bình thường.
Tuy nhiên, chất chỉ điểm ung thư vẫn có vai trò quan trọng trong hai bệnh lý ác tính nhất. Đó là chất chỉ điểm PSA trong ung thư tuyến tiền liệt và chất chỉ điểm AFP trong ung thư gan. Hai chỉ số này được sử dụng rộng rãi bởi các hiệp hội và tổ chức ung thư trên thế giới để sàng lọc và chẩn đoán.
3. Vai trò của chất chỉ điểm ung thư
Mặc dù không được sử dụng để chẩn đoán, chất chỉ điểm ung thư đóng vai trò quan trọng trong ba giai đoạn: chẩn đoán bệnh, điều trị và theo dõi sau điều trị.
Khi bác sĩ nghi ngờ bạn có khối u ác tính, chất chỉ điểm sẽ giúp đánh giá sơ bộ sự phát triển và tiên lượng của khối u. Nếu chỉ số này tăng cao, khối u đang phát triển nhanh hoặc có kích thước lớn, đồng thời tiên lượng của bệnh nhân cũng xấu đi. Thêm vào đó, chất chỉ điểm ung thư được lấy trực tiếp từ khối u cũng góp phần chẩn đoán chính xác giai đoạn của bệnh.
Trong giai đoạn điều trị, bệnh nhân ung thư thường được xét nghiệm chất chỉ điểm ung thư định kỳ. Chỉ số này giúp theo dõi kết quả điều trị, đánh giá mức độ đáp ứng của bệnh nhân với phác đồ điều trị. Nếu chỉ số này giảm nhiều và đều đặn so với thời điểm chẩn đoán, điều này cho thấy khối u đang đáp ứng tốt với điều trị.
Cuối cùng, sau khi bệnh nhân kết thúc điều trị, xét nghiệm chất chỉ điểm khối u sẽ được tiến hành trong mỗi lần tái khám. Phương pháp này giúp bác sĩ theo dõi tình trạng của khối u để phát hiện nguy cơ tái phát. Ví dụ, nếu chất chỉ điểm khối u của bạn tăng cao đột ngột sau 6 tháng điều trị, đây là dấu hiệu xấu và báo động rằng bệnh lý ung thư có thể đã quay trở lại.
4. Các chất chỉ điểm ung thư phổ biến
Có rất nhiều chất chỉ điểm ung thư được sử dụng. Dưới đây là một số chất chỉ điểm ung thư phổ biến nhất:
- Alpha-fetoprotein (AFP): ung thư gan, ung thư tế bào gốc.
- PSA: ung thư tuyến tiền liệt.
- Beta-human Chorionic Gonadotropin (β-hCG): ung thư đường mật, ung thư tế bào gốc.
- CA15-3: ung thư vú.
- CA 19-9: ung thư tuyến tụy, túi mật, ống mật và dạ dày.
- CA-125: ung thư buồng trứng.
- Calcitonin: ung thư tuyến giáp.
- CEA: ung thư đại trực tràng.
- CYFRA 21-1: ung thư phổi không tế bào nhỏ.
Chất chỉ điểm ung thư là một xét nghiệm quan trọng trong việc phát hiện, điều trị và theo dõi bệnh nhân ung thư. Tuy nhiên, để đánh giá chính xác tình trạng bệnh, cần kết hợp chỉ số này với quá trình khám bệnh và các xét nghiệm khác. Vì vậy, khi kết quả xét nghiệm chất chỉ điểm ung thư tăng cao, bạn không cần lo lắng quá mức. Hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn chính xác.
Tài liệu tham khảo:
- https://www.cancer.gov/about-cancer/diagnosis-staging/diagnosis/tumor-markers-fact-sheet
- https://www.cancer.gov/about-cancer/diagnosis-staging/diagnosis/tumor-markers-list